Train the Trainer: Cấu trúc bài giảng hiệu quả theo mô hình ROPES dành cho giảng viên nội bộ

Làm thế nào để một giảng viên nội bộ không chỉ truyền đạt kiến thức, mà còn giúp học viên thực sự “làm được việc”?
Trong bối cảnh đào tạo doanh nghiệp ngày càng chú trọng đến tính thực tiễn và hiệu quả, việc xây dựng bài giảng bài bản, dễ tiếp thu và có tính ứng dụng cao là yếu tố then chốt đối với mọi giảng viên nội bộ. 

Mô hình ROPES, được phát triển bởi Hiệp hội Phát triển Nhân tài (ATD), mang đến một phương pháp thiết kế bài giảng rõ ràng, dễ áp dụng và cực kỳ hiệu quả. Không chỉ giúp người dạy tổ chức nội dung khoa học, ROPES còn tăng cường khả năng ghi nhớ, thực hành và chuyển hóa kiến thức của người học.

Trong các chương trình Train the Trainer, tôi thường hướng dẫn các giảng viên nội bộ mô hình ROPES để rút ngắn thời gian thiết kế chương trình, tăng sự gắn kết của học viên vào bài giảng và nâng cao hiệu quả đào tạo.

Hãy cùng khám phá cách áp dụng ROPES vào chương trình đào tạo nội bộ, để mỗi buổi học không chỉ là “giờ đứng lớp”, mà trở thành trải nghiệm học tập đích thực.

Mô hình ROPES là gì?

ROPES là mô hình thiết kế bài giảng tối ưu hiệu quả học tập. Nội dung được tổ chức mạch lạc, có chủ đích và dễ áp dụng. Tên ROPES là viết tắt của 5 bước đào tạo quan trọng.

• Review & Relate (Ôn tập & Liên kết): Giúp học viên kết nối kiến thức cũ với nội dung mới.
• Overview (Tổng quan): Cung cấp mục tiêu và định hướng nội dung buổi học.
• Presentation (Trình bày): Truyền đạt kiến thức, kỹ năng, thái độ rõ ràng.
• Exercise (Thực hành): Tạo cơ hội áp dụng và luyện tập kiến thức.
• Summary (Tổng kết): Củng cố nội dung, nhấn mạnh điểm chính. Xác nhận kết quả học tập.

Mô hình ROPES được ATD phát triển và ứng dụng toàn cầu. Đây là khung tham chiếu chuẩn cho đào tạo. ROPES linh hoạt, áp dụng cho trực tiếp và e-learning. Phù hợp khóa ngắn hạn đến train the trainer.

Giảng viên nội bộ tiết kiệm thời gian thiết kế nhờ ROPES. Nội dung đảm bảo tính logic cao. Học viên nắm bắt kiến thức hiệu quả hơn. Mỗi bước ROPES dẫn dắt học viên từ nhận thức đến hành động. Từ nghe hiểu đến khả năng ứng dụng thực tế.

Trong các phần tiếp theo, chúng ta sẽ khám phá từng bước chi tiết. Bạn sẽ hiểu rõ cách triển khai ROPES. Tối ưu hóa hiệu quả đào tạo.

Xem thêm: 7 bí quyết để phát triển đội ngũ giảng viên nội bộ

Overview – Cung cấp cái nhìn tổng quan

Sau khi đã khơi dậy kiến thức nền qua bước Review & Relate, bước tiếp theo trong mô hình ROPES là Overview (Tổng quan) – giúp người học hiểu rõ mục tiêu buổi học và lộ trình nội dung sẽ triển khai.

Đây là bước xây nền cho toàn bộ buổi đào tạo, giúp học viên có cái nhìn hệ thống và chủ động hơn trong quá trình tiếp nhận kiến thức.

🎯 Mục tiêu của bước Overview:

• Xác định rõ mục tiêu học tập của buổi học.
• Trình bày nội dung chính và thứ tự triển khai.
• Tạo động lực bằng cách giải thích giá trị thực tiễn của chủ đề.
• Giúp người học định hình trước kỳ vọng và kết quả cần đạt.

✅ Giảng viên nội bộ có thể áp dụng:

• Giới thiệu mục tiêu đầu ra: Dùng ngôn ngữ rõ ràng, cụ thể, có thể đo lường (ví dụ: “Sau buổi học, bạn sẽ biết cách xử lý tình huống A, B, C…”).
• Trình bày sơ đồ nội dung: Dùng slide hoặc bảng viết để minh hoạ các phần chính trong buổi học.
• Giải thích lợi ích học viên nhận được: Gắn nội dung với công việc thực tế như “giúp bạn xử lý tình huống ABC tốt hơn”, “tăng hiệu quả làm việc nhóm”…
• Liên kết với chương trình đào tạo tổng thể: Nếu đây là một phần trong chuỗi train the trainer hoặc đào tạo nội bộ, hãy cho biết vị trí của bài học trong bức tranh lớn.

  

📌 Gợi ý kỹ thuật:

• Sử dụng các từ khoá mạnh như “Bạn sẽ học được…”, “Ứng dụng ngay…”, “Cải thiện rõ rệt…” để tạo hứng khởi.
• Hỏi lại học viên: “Bạn mong đợi điều gì sau buổi học này?” để tăng tương tác.

Một phần Overview được thiết kế tốt sẽ giúp giảng viên nội bộ định hướng lớp học rõ ràng, còn học viên thì học với tâm thế chủ động và có mục tiêu cụ thể.

Xem thêm: Top các đơn vị đào tạo Train The Trainer uy tín tại Việt Nam

Presentation – Trình bày nội dung trọng tâm

Sau khi học viên đã được khởi động tư duy và nắm rõ mục tiêu, bước tiếp theo trong mô hình ROPES là Presentation (Trình bày) – nơi giảng viên nội bộ bắt đầu truyền đạt các kiến thức, kỹ năng hoặc thái độ cần thiết để người học đạt được mục tiêu đào tạo.

Đây là phần “cốt lõi” của buổi học, nơi toàn bộ nội dung chuyên môn được triển khai một cách hệ thống và rõ ràng.

🎯 Mục tiêu của bước Presentation:

• Truyền đạt nội dung mới một cách mạch lạc, dễ hiểu.
• Kết hợp nhiều phương pháp trình bày để phù hợp với các phong cách học khác nhau (nghe – nhìn – làm).
• Hướng dẫn học viên không chỉ “biết gì” mà còn “làm như thế nào”.

✅ Các cách triển khai hiệu quả cho giảng viên nội bộ:

• Trình bày lý thuyết ngắn gọn: Tập trung vào những điểm chính, tránh lan man.
• Chia nhỏ nội dung thành từng phần rõ ràng: Mỗi phần nên đi kèm ví dụ cụ thể hoặc câu chuyện minh hoạ.
• Làm mẫu trực tiếp: Thể hiện từng bước hoặc quy trình, giúp người học dễ hình dung cách áp dụng.
• Sử dụng hình ảnh – video – sơ đồ: Tăng khả năng ghi nhớ, đặc biệt với các khái niệm trừu tượng.
• Đặt câu hỏi định hướng: Khuyến khích học viên suy nghĩ thay vì chỉ tiếp nhận thụ động.
• Tạo không gian cho thảo luận nhóm nhỏ: Giúp kiểm tra mức độ hiểu và mở rộng cách nhìn nhận.

  

📌 Lưu ý khi trình bày:

• Đảm bảo nội dung liên quan chặt chẽ với phần Overview đã giới thiệu.
• Tránh quá tải thông tin – nên áp dụng nguyên tắc “ít mà chất”.
• Với chương trình Train the Trainer, nên vừa trình bày vừa chia sẻ mẹo giảng dạy để người học có thể dạy lại sau này.

Một bài trình bày tốt không chỉ truyền đạt kiến thức, mà còn kích hoạt tư duy độc lập và chuẩn bị nền tảng vững chắc cho phần thực hành ở bước tiếp theo.

Exercise – Thực hành để phát triển kỹ năng

Sau phần trình bày kiến thức, bước Exercise (Thực hành) trong mô hình ROPES đóng vai trò vô cùng quan trọng – đặc biệt với các chương trình đào tạo kỹ năng. Đây là thời điểm người học biến “biết” thành “làm”, từ lý thuyết chuyển sang hành động.

Với vai trò là giảng viên nội bộ, bạn cần thiết kế các hoạt động thực hành không chỉ mang tính trải nghiệm, mà còn bám sát thực tiễn công việc để giúp học viên hình thành kỹ năng thực tế.

🎯 Mục tiêu của bước Exercise:

• Giúp học viên áp dụng ngay kiến thức vừa học.
• Tăng khả năng ghi nhớ và hình thành thói quen hành động.
• Tạo ra môi trường an toàn để học viên được thử – sai – điều chỉnh.

✅ Các hình thức thực hành phổ biến:

• Tình huống mô phỏng (role play): Cho học viên đóng vai xử lý tình huống cụ thể trong công việc.
• Giải bài tập nhóm: Giao nhiệm vụ mang tính ứng dụng để học viên xử lý cùng nhau.
• Case study (tình huống thực tế): Phân tích một tình huống điển hình và đề xuất hướng giải quyết.
• Teach-back: Yêu cầu học viên dạy lại nội dung cho người khác – cách kiểm tra hiểu biết cực kỳ hiệu quả.
• Trò chơi học tập (learning game): Giúp học viên vừa chơi vừa học, tăng tính tương tác và ghi nhớ.

📌 Gợi ý dành cho giảng viên nội bộ:

• Luôn đưa ra tiêu chí rõ ràng để đánh giá phần thực hành.
• Quan sát – phản hồi – dẫn dắt: Đừng chỉ “giao bài”, hãy theo sát quá trình và tạo điều kiện để học viên cải thiện.
• Linh hoạt theo quy mô lớp học: Với nhóm đông, có thể chia nhỏ nhóm để tối ưu trải nghiệm.
• Trong chương trình train the trainer, nên để học viên thực hành đứng lớp thử và nhận phản hồi trực tiếp.

💡 Mẹo nhỏ:

“Dạy kỹ năng mà không có phần thực hành cũng giống như học bơi trên bờ.”
Bước Exercise chính là nhịp cầu chuyển đổi từ kiến thức sang năng lực. Nếu bỏ qua bước này, hiệu quả đào tạo sẽ giảm đi đáng kể.

Summary – Tổng kết và củng cố nội dung

Summary (Tổng kết) là bước cuối cùng nhưng lại đóng vai trò quyết định trong việc giúp người học ghi nhớ lâu dài và ứng dụng thực tiễn những gì đã học. Nhiều giảng viên nội bộ thường bỏ qua hoặc thực hiện sơ sài bước này, trong khi đây là lúc “khóa chặt” toàn bộ nội dung đào tạo và gia cố nhận thức cho người học.

Một buổi học kết thúc rõ ràng, đọng lại được những điểm chính, sẽ giúp học viên chuyển kiến thức thành hành động dễ dàng hơn.

🎯 Mục tiêu của bước Summary:

• Nhấn mạnh lại các nội dung trọng tâm.
• Đánh giá mức độ tiếp thu và phản hồi từ người học.
• Gắn kết nội dung với ứng dụng thực tế sau đào tạo.
• Tạo kết thúc logic, mạch lạc và chuyên nghiệp cho buổi học.

✅ Các hoạt động tổng kết hiệu quả:

• Tóm tắt nội dung theo sơ đồ tư duy hoặc bullet points: Có thể để học viên tự làm để kiểm tra mức độ hiểu.
• Đặt câu hỏi tổng kết: Gợi nhắc lại kiến thức theo hướng tư duy phản biện.
• Mini quiz hoặc câu đố vui: Kiểm tra kiến thức theo cách nhẹ nhàng và thú vị.
• Thảo luận cách áp dụng: Hỏi học viên: “Bạn sẽ dùng kiến thức này ở đâu?”, “Khi nào bạn sẽ bắt đầu thử áp dụng?”
• Giới thiệu chủ đề tiếp theo (nếu có): Định hướng hành trình học tập tiếp theo giúp học viên chủ động hơn.

  

📌 Lưu ý cho giảng viên nội bộ:

• Nên để học viên là người “nói lại” – thay vì chỉ giảng viên nhắc lại.
• Với các chương trình train the trainer, đây cũng là lúc học viên tự tổng kết cách giảng viên đã truyền đạt, như một mô hình mẫu để họ học theo.
• Có thể ghi lại 3–5 thông điệp chính lên slide hoặc bảng để người học dễ ghi nhớ.

💡 Gợi ý kết thúc:

“Học là để thay đổi hành vi.”
Đừng chỉ tổng kết bằng lý thuyết. Hãy kết thúc bằng câu hỏi hành động để chuyển kiến thức thành động lực áp dụng:
“Ngay ngày mai, bạn sẽ làm khác đi điều gì từ những gì đã học hôm nay?”

Kết luận 

Một chương trình đào tạo thành công không chỉ phụ thuộc vào nội dung hay, mà còn nằm ở cách giảng viên thiết kế và dẫn dắt trải nghiệm học tập. Với mô hình ROPES, giảng viên nội bộ có trong tay một công cụ cực kỳ hiệu quả để xây dựng bài giảng mạch lạc, dễ nhớ và mang tính ứng dụng cao.

Từ việc ôn tập – kết nối kiến thức cũ, trình bày rõ ràng, cho đến thực hành và tổng kết, ROPES giúp đảm bảo mỗi buổi học đều tạo ra sự thay đổi tích cực cho người học. Đây cũng là mô hình được các chương trình Train the Trainer uy tín lựa chọn như một chuẩn mực trong việc đào tạo giảng viên.

Nếu bạn đang là:

• Một chuyên viên L&D cần nâng cao chất lượng đào tạo nội bộ;
• Một giảng viên nội bộ đang muốn thiết kế bài giảng bài bản, chuyên nghiệp hơn;
• Hay đang xây dựng chương trình Train the Trainer trong doanh nghiệp;

Thì ROPES chính là điểm bắt đầu vững chắc để bạn chuẩn hóa, hệ thống hóa và nâng tầm hiệu quả giảng dạy.

Hãy thử áp dụng mô hình này ngay trong buổi đào tạo sắp tới – bạn sẽ cảm nhận được sự khác biệt rõ rệt trong tương tác và kết quả học tập của học viên.